عوامل متعددی به ایجاد سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند که دو مورد مهم آن عبارتند از :
۱) استعداد میزبان : وجود نقص در کروموزوم و یا انتقال ژن‌های معیوب به جنین و سپس رشد یافتن این ژن‌ها و یا سایر عوامل ژنتیکی که در بدن میزبان وجود دارد .
۲) عوامل محیطی : در محیط پیرامون ما موادی وجود دارند که سرطان زا می‌باشند ، این مواد خصوصاً در مشاغل خاص به وفور یافت می‌شوند مانند : پرتونگاری ، کار با مواد رادیواکتیو ، کار با امواج الکترومغناطیس و غیره .
چگونگی ایجاد سرطان
سلول‌های سرطانی به دلیل ایجاد جهش در DNA یا RNA ایجاد می‌شوند . این جهش‌ها و تغییرات می‌توانند خودبخودی و یا توسط عوامل دیگر ایجاد شوند مثل : مواد رادیواکتیو ، الکترومغناطیس ، (میکروویو ، Xray و…) ، ویروس‌ها و باکتری‌ها ، انگل‌ها (به دلیل التهاب و تحریک بافت‌ها) ، گرما ، مواد شیمیایی موجود در هوا ، آب و غذا ، آسیب مکانیکی در سطح سلولی ، رادیکالهای آزاد ، پیری RNA , DNA و…
سلول‌های سرطانی به طور مداوم در بدن تولید می‌شوند اما همه‌ی آن‌ها قادر به تکثیر نخواهند بود بلکه تعدادی از آن‌ها به سرعت می‌میرند . در بعضی شرایط میزان جهش‌های RNA, DNA بسیار بالاست مثل : محیط ناسالم (رادیواکتیو ، مواد شیمیایی و… ) ، تغذیه ضعیف (محیط نا مناسب سلولی) ، استعداد ژنتیکی جهش در بعضی افراد و افزایش سن (بالای ۸۰ سال) .
دلایل مستند و قطعی در دست است که دریافت پرتوگیری به میزان ۱ گری و یا بیشتر ، وقتی با سرعت زیاد به بدن برسد اثرات سرطان‌زایی خواهد داشت . هرچند هربافت یا اندامی ممکن است بعد از پرتوگیری به طور غیر عادی رشد کند اما ظاهراً بعضی از بافت‌ها از این لحاظ حساس‌تر از بافت‌های دیگر هستند . سرطان ناشی از تابش ، اغلب در دستگاه تولید خون ، تیروئید ، استخوان و پوست مشاهده می‌شود . در بروز سرطان پوست ، ابتدا التهاب و خارش در روی پوست ایجاد خواهد شد و رفته رفته این التهاب به لک و پیس شدید ، زخم ، رشد غیرعادی بافت‌ها و در اثر پیشرفت سرانجام به مرگ تبدیل خواهد شد . و تمام این فرآیندها از ابتدا تا به انتها ممکن است حدود ۹ سال به طول انجامد .
سرطان خون –
سرطان خون از محتمل‌ترین انواع آسیب‌های بدخیم پرتوگیری زیاد تمام بدن هستند . پس از بمباران هسته‌ای ژاپن مشخص گردید که ابتلا به سرطان خون در بین کسانی که در نزدیکی مرکز انفجار بودند بیش از کسانی است که دورتر از آن قرار داشته‌اند . نخستین موارد ابتلا به سرطان خون سه سال پس از بمباران در میان بازماندگان مشاهده گردید و آهنگ آن تا ۴ سال بعد بطور پیوسته افزایش یافت .
تحقیقات انجام شده در انگلیس نشان می‌دهد کودکانی که در رحم مادر هنگام عکسبرداری در معرض پرتو ایکس قرار می‌گیرند بیشتر از آن‌هایی که در معرض عکسبرداری نبوده‌اند به سرطان خون مبتلا می‌شوند . این میزان پرتوگیری برای جنین درحدود ۰۱/۰ گری است .
سرطان استخوان –
بعد از جنگ جهانی دوم هنگامی که تعدادی از کارگران دختر برای رنگ زدن شب‌نما به روی صفحات ساعت ، استخدام شدند ، آن‌ها غالباً قلم موها را میان لب‌هایشان می‌گرفتند و درنتیجه هر بار مقداری رادیوم و مزوتوریوم را بطور ناخودآگاه وارد بدن می‌کردند . پس از مدتی چند نفر از آنان به علت کم خونی و فساد استخوان‌های فک جان سپردند . پس از تحقیقات فراوان مشخص شد که رادیوم میل دارد تا در استخوان باقی بماند و این مسئله باعث آسیب به بافت استخوان و خون‌سازی شده است .
مواد پرتوزای سنگین همچون اورانیوم و پلوتونیوم تمایل دارند تا در بافت استخوان قرار گرفته و بدین سان عامل ایجاد سرطان شوند .
سرطان ریه –
وقتی مواد پرتوزا از طریق استنشاق هوا وارد ریه شوند این مواد می‌تواند مدتی در آن باقی بماند و با پرتوزایی تولید سرطان ریه کنند . در بیشتر مواقع فاصله بین پرتوگیری و مشاهده سرطان ریه بیشتر از ۱۰۰ روز بوده است ولی در موارد شدیدتر آن فقط ۴۸ روز پس از پرتوگیری نیز سرطان سلول‌های پوست نای مشاهده خواهد شد .
